Khoai tây chiên sẽ là di sản văn hóa Bỉ và thế giới. Để được Liên Hiệp Quốc công nhận, ba bộ trưởng văn hóa ba vùng ngôn ngữ chính, bình đẳng ở Bỉ phải lập hồ sơ và trình cho UNESCO xét duyệt. Bộ văn hóa vùng nói tiếng Hà Lan đã chính thức tuyên bố khoai tây chiên là di sản văn hóa quốc gia, bộ văn hóa vùng nói tiếng Pháp, tiếng Đức sẽ hoàn chỉnh hồ sơ vào đầu năm 2015.
Việc đề nghị nộp đơn ghi danh khoai tây chiên là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại do một nhóm người tại Bỉ khởi xướng với lá đơn kiến nghị có mấy trăm ngàn chữ ký. Ngay khi việc này phát động, hầu hết người dân Bỉ đã thống nhất và ủng hộ nhiệt tình và đây cũng là đề tài hiếm hoi được dân Bỉ thống nhất, không tranh cãi.Các cộng đồng nói tiếng Pháp, Đức và Flamand kêu gọi 11 triệu dân Bỉ gom thu chữ ký càng nhiều càng tốt cho chiến dịch này. Nó xuất phát đầu tiên từ Flandre, vùng nói tiếng Hà Lan ở phía bắc, nơi sinh sống của 6 trong số 11 triệu dân Bỉ. Sau đó lan sang vùng Wallonie - Bruxelles, nói tiếng Pháp chiếm 4,5 triệu dân. Rồi đến vùng nói tiếng Đức ở phía đông, với khoảng 70.000 dân. Trước khi lời kêu gọi này được phát động, khoai tây chiên đã được phát miễn phí trên toàn nước Bỉ. Khẩu hiệu vận động là: “Tất cả chung sức vì khoai tây chiên của nước Bỉ”. Nhưng miền bắc nước Pháp phản đối quyết định này, bởi khoai tây chiên không phải là độc quyền của người Bỉ. Nhật báo Tiếng nói miền bắc - La Voix du nord, chạy trên trang bìa dòng chữ Liên minh chiên khoai, viết: “Đó là thêm một chút cho nền kinh tế của họ, và cũng cho miền bắc của chúng ta. Họ muốn biến biểu tượng của xứ mình thành di sản văn hóa của nhân loại, nhưng hiện giờ là không có chúng ta trong đó”. Tờ báo phỏng vấn Bộ trưởng Nông nghiệp Bỉ, René Collin. Ông này muốn miền bắc Pháp và Bỉ cùng đệ đơn yêu cầu UNESCO công nhận cả hai: miền bắc Pháp và Bỉ rất gần gũi nhau. Ngoài khoai tây chiên, chúng ta còn đều tốt bụng với nhau. Dù cho khoai tây chiên của Bỉ được UNESCO công nhận là ngon nhất, cũng không thể ngăn cản được bạn bè miền bắc Pháp của chúng ta cùng chia sẻ danh dự này.
Vậy, tại sao lại xuất hiện sự tranh cãi trên? Đó chính là xuất phát từ nguồn gốc món khoai tây chiên này.
Các tài liệu lịch sử đã chứng minh rằng người Bỉ đã chế biến khoai tây theo cách thái mỏng rồi chiên giòn từ rất sớm, đó là thời điểm cuối thế kỉ 17 tại thung lũng Meuse giữa Dinant và Liège, Bỉ. Người dân vùng này rất yêu thích món cá chiên nhưng trong thời gian đó, các con sông đóng băng quá dày, rất khó câu cá nên thay vì chiên cá, họ cắt mỏng khoai tây và chiên lên tương tự như chiên cá. Như vậy có thể cho rằng nguồn gốc món khoai tây chiên bắt nguồn từ Bỉ.
Vậy tại sao khoai tây chiên lại có tên tiếng Anh là "French Fries" - món chiên của người Pháp? Đó thực sự lại là một câu chuyện khác. Trong cuộc chiến tranh Bảy Năm, một sĩ quan quân y người Pháp tên Antoine-Augustine Parmentier bị giam giữ tại nước Phổ, nơi mà khẩu phần ăn chính của tù nhân là khoai tây. Vào thời điểm này, người Pháp chỉ sử dụng khoai tây làm thức ăn chăn nuôi gia súc và không bao giờ ăn chúng. Họ cho rằng khoai tây có thể gây ra các bệnh khác nhau, nguy hiểm hơn cả là bệnh phong. Trên thực tế, năm 1748, chính phủ Pháp đã ra lệnh cấm trồng khoai tây trên toàn lãnh thổ. Tuy nhiên trong những tháng ngày bị giam giữ, Parmentier đã bị buộc trồng và ăn khoai tây. Và rồi ông nhận ra, những quan niệm của người Pháp về khoai tây trước đây là hoàn toàn không đúng sự thật. Khi được trả tự do và quay trở lại Pháp, Parmentier đã đấu tranh cho khoai tây và coi đó như một nguồn thực phẩm giàu tiềm năng. Cuối cùng, vào năm 1772, khoa y học Paris đã phải đưa ra công bố rằng khoai tây hoàn toàn có thể sử dụng làm thức ăn cho con người, mặc dù Parmentier vẫn gặp phải những kháng cự nghiêm trọng và thậm chí không được phép trồng khoai tây trong khu vườn của mình tại bệnh viện Invalides nơi ông làm dược sĩ. Parmentier sau đó đã phải rất vất vả để bảo vệ ý kiến của mình, từ việc mời các nhân vật quan trọng ăn thử khoai tây tới việc thuê vệ sĩ bảo vệ hay thuê người giả vờ "ăn cắp" khoai tây. Nhưng phải đến nạn đói năm 1785, khoai tây mới bắt đầu trở nên phổ biến tại Pháp. Sau khi được người Pháp chấp nhận, khoai tây nhanh chóng được trồng rộng rãi trên khắp nước Pháp, trong cả những khu vườn Hoàng Gia. Người Pháp cuối cùng cũng đã "phát minh" hoặc “học” được cách chiên khoai tây. Khoai tây chiên đã trở nên cực kì phổ biến ở Pháp, đặc biệt ở Paris, nơi mà khoai tây chiên được bán trên các xe đẩy hàng lưu động khắp đường phố với tên gọi "frites".
Mặc dù thời điểm người Pháp "phát minh" ra món khoai tây chiên là vào cuối thế kỉ 18, lâu hơn khoảng 100 năm so với món ăn tương tự của người Bỉ, nhưng có rất nhiều tranh luận cho rằng món ăn này được chế biến đồng thời ở 2 quốc gia này trong cùng thời điểm, vậy nên đến hiện tại, món "chiên của người Pháp" vẫn còn được chia sẻ nguồn gốc lịch sử cho cả người Pháp và người Bỉ. ũng cần phải nói thêm rằng, ngay trước khi khoai tây trở nên phổ biến ở Pháp, chiến tranh Pháp-Áo đã diễn ra ngay gần biên giới Bỉ, có thể trong thời gian này, những người lính Pháp đã học hỏi công thức chế biến khoai tây của người Bỉ rồi giới thiệu đến nước Pháp, cũng có thể người Pháp đã đưa ý tưởng riêng cho món ăn này tới Bỉ trong cùng thời gian đó, hoặc là cả hai nước đã có những ý tưởng độc lập với món ăn này. Vậy nên nói món khoai tây chiên là của người Pháp hay người Bỉ đều không bị phản bác.
Hoài Thanh
(Nguồn: Sưu tầm)