Với hơn 10 thế kỉ tồn tại, ca trù là một bộ phận nghệ thuật độc đáo trong nền văn hoá Việt. Có nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, người được giải thưởng Hồ Chí Minh cũng là người đã dày công nghiên cứu ca trù, rất am hiểu nghệ thuật ca trù và coi bộ môn nghệ thuật này là chút hương hoả của tổ tiên ông bà để lại. Còn ông viện trưởng Viện âm nhạc Pháp thì nhận định rằng: “ca trù là đỉnh cao của âm nhạc nhân loại”.
Ca trù là một thể loại hát tao nhã mà trong đó cả người hát, người đàn và những người thưởng thức đều tham gia vào cuộc hát. Họ phối hợp ẩn ý về kĩ thuật, hoà đồng về tâm linh làm cho nét thơ điệu nhạc hoà quyện vào nhau đạt đến độ hoàn hảo là giải bày được tâm sự, thể hiện được ý nguyện của con người qua cách “hát nói”; các nhà thơ xưa như Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Khuyến, Dương Khuê, Cao Bá Quát, Chu Mạnh Trinh, Vũ Phạm Hàm, Tản Đà, w… đã để lại nhiều tác phẩm thơ – ca trù (thể hát nói) giá trị cho văn chương nước nhà.
Gọi là hát ca trù nhưng cũng có khi trong ca trù gồm cả hát và múa, cùng các trò vui được diễn trong nền nhạc và trống, phách. Vì lẽ đó ca trù còn được coi là môn nghệ thuật tổng hợp đã tồn tại trong dân gian từ hàng nghìn năm.
Các nhà nghiên cứu văn hoá nghệ thuật coi ca trù là bộ môn nghệ thuật mang tính hàn lâm, bác học nhưng nó lại được nuôi dưỡng, tồn tại và phát triển trong lòng nhân dân lao động. Các tài liệu nghiên cứu ca trù bằng Hán Nôm để lại đã khẳng định từ xa xưa, ca trù đã có chỗ đứng quan trọng trong sinh hoạt văn hoá của dân gian, thể hiện ở những điều luật về tổ chức giáo, phường ca trù trong các làng quê: cách tổ chức, lễ tế tổ nghề, lễ mở xiêm áo, đạo thờ thầy… Ngày nay ở nhiều làng quê vùng đồng bằng Bắc bộ có thờ vị tổ nghề. Đền Hàng Trống (Hà Nội) có thờ bà Nguyễn Thị Huệ, một ca nữ trong phủ chúa Trịnh, các tỉnh Hà Tây, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc… là cái nôi của nghệ thuật ca trù. Làng Lỗ Khê (Đông Anh, Hà Nội) làng Thượng Mỗ (Đan Phượng, Hà Tây) có thể nói dân cả làng biết hát ca trù, làm nghề ca trù.
Từ xa xưa, mỗi độ xuân về, tại các đình làng tấp nập đông vui rộn ràng tiếng trống, tiếng phách của các giáo, phường ca trù được dân làng mời về mở hội mừng xuân. Một số người chuyên đi đăng cai địa điểm ở các đình làng để tổ chức ca trù.
Ngày nay nghệ thuật ca trù được coi là vốn quý mang bản sắc dân tộc sâu sắc, được các học giả nghiên cứu và được Nhà nước bảo tồn.
Tin cùng chuyên mục: