Click Để Xem Nhanh [hide]
Lầu Tàng Thơ là một trong những kho lưu trữ tài liệu mang tính quốc gia của triều đình nhà Nguyễn tại Huế.
Vị trí
Lầu Tàng Thơ được xây dựng vào mùa hè năm 1825. Triều đình đã giao cho Thự Thống chế Đoàn Đức Luận đứng ra điều khiển 1.000 binh lính để thi công. Tòa nhà được xây bằng gạch và đá, tầng dưới 11 gian, tầng trên 7 gian 2 chái năm trên hòn đảo bình chữ nhật (kích thước khoảng 45m X 65m), giữa hồ Học Hải, cạnh hồ Tịnh Tâm. Đảo nối với đất liền chỉ bằng một chiếc cầu đá. Nhìn chung cảnh sắc ở đây đẹp và thoáng.
Chức năng
Cũng theo tư liệu triều Nguyễn, tất cả sổ sách của sáu bộ và các nha tại Kinh đô sau từng năm đều đưa đến đây, để cất giữ. Về sổ sách thuộc bộ Hộ, chỉ riêng số địa bạ thời Gia Long và Minh Mạng ở đây lưu trữ đến 12.000 tập. Cách đâỵ nửa thế kỷ, một nhà nghiên cứu nổi tiếng người Pháp cho rằng các tài liệu Lầu Tàng Thơ có thể cung cấp những mách bảo rất quý cho các nhà sử học và kinh tế học (Paul Boudet, Les Archives des Empereurs d’Annam et l’histoire Annammite, B.A.V.H,, 1942, trang 237 ).
Trên thực địa của di tích này hiện nay không thấy có tấm bia đá nào như ở một số di tích khác. Nhưng thư viện của Viện nghiên cứu Hán Nôm ở Hà Nội còn giữ được một bản dập (thác bản) tấm bia xưa kia được dựng tại Lầu Tàng Thơ.
Bài “Tàng Thư Lâu ký” do một đại thần (có lẽ là Thư Thông chế Đoàn Đức Luận) viết và cho khắc chữ, dựng bia vào năm 1826. Thấy đây là một tư liệu cần thiết, chúng tôi xin tạm dịch toàn văn như sau:
Bài ký về Lầu Tàng Thơ
Thần nghe rằng sở dĩ sách vở của nước nhà để lại được phép tắc cho đến nay, là nhờ có kho cất giữ chung ở một nơi cẩn thận, tránh xa nước và lửa để có thể truyền lại lâu dài về sau, hầu làm khuôn phép đời đời.
Nay kính văng theo tôn ỷ của Hoàng thượng, ngài dù bận rộn với muôn việc nước,- nhưng cũng có lúc rỗi để quan tâm đến việc này, và ngài hạ lệnh xây dựng tòa nhà lầu ở phía đông bắc của Hoàng Thành. ;
Đắp đất, xây đá và gạch. Đào hồ sâu chung quanh. Xây tường ở bờ ngoài quanh hồ. Chi dụng nhiều vật hạng trong kho, nào có tiếc.
Sau khi xây dựng xong, Hoàng thượng hạ lệnh cho các quan chuyên trách kiểm kê, lựa sổ sách, chọn ngày lành, chuyển đến tầng trên của tòa nhà lầu, tàng trữ tại đây, để tỏ rõ sự phát huy mưu lược vào việc sửa trị to lớn, lưu truyền mãi tấm gương tốt đẹp cho đời sau.
Tòa nhà lầu được xây dựng để làm nơi tàng trữ sổ sách, cho nên kính cẩn đặt tên cho nó như thế.
Ngày tốt, tháng Mạnh Đông, năm Bính Tuất, năm Minh Mạng thứ 7 (tức là tháng 11-1826).
Như vậy chức năng Lầu Tàng Thơ gần giống như Cục Lưu Trữ ngày nay tại Hà Nội. Nó đã làm tròn nhiệm vụ văn hóa mà Nhà nước giao phó trong ngót 120 năm, từ năm 1825 đến 1945.
Các nhà kiến trúc thời Minh Mạng đã thiết kế và xây dựng Lầu Tàng Thơ rất khoa học. Hàng vạn tập văn kiện bằng giấy bổi, rất dễ cháy và dễ bị mối mọt gặm nhấm. Họ đã thiết kế và xây dựng tòa nhà trên một hòn đảo nằm giữa mặt hồ, cách ly với đất liền, chỉ thông thương với nhau bằng một cầu đá khá dài. Triều đình còn cho rải chất lưu huỳnh trên mặt đất tầng dưới đê trừ khử mối mọt, kiến, gián. Tầng trên, nơi chứa tư liệu, trổ nhiều cửa chung quanh, xây lan can thưa thoáng để không khí luân lưu ra vào, tránh được sự ẩm mốc vì ẩm độ không khí tại Huế rất cao. Xây Lầu Tàng Thơ biệt lập trên đảo giữa mặt hồ cũng là cách tránh sự lây lan của hỏa hoạn có thể xảy ra. Có lẽ đó còn là cách giữ cho tư liệu gốc của quốc gia được chính xác và không bị thất thoát ra ngoài. Chúng phải được bảo lưu cẩn mật để người đương thời hoặc người đời sau đến tra cứu.
Cơ quan lưu giữ ấy đã ngưng hoạt động cùng với sự cáo chung của triều Nguyễn. Từ năm 1945, vì thời cuộc đổi thay và chiến tranh dồn dập, khối lượng sổ sách khổng lồ ở Lầu Tàng Thơ không còn một mảnh giấy!
Giả sử Lầu Tàng Thơ được dùng làm thư viện của tỉnh hoặc thành phố Huế thì thích hợp biết bao, vì cốt cách kiến trúc của nó vẫn tồn tại, và phần lớn cảnh sắc thiên nhiên bao quanh vẫn chưa bị xóa mờ.
Tin cùng chuyên mục: