Từ khi chưa có chữ viết, người Việt đã ghi lại hồi ức lịch sử của mình bằng truyền thuyết, góp phần hình thành nên nền văn học dân gian và tồn tại dưới hình thức truyền miệng. Nếu những dấu tích của nền văn học thành văn cho thấy nó tồn tại cách đây hơn nghìn năm, thì những dấu tích của văn học không thành văn (truyền miệng) đã tồn tại trước đó khá lâu. Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam là một trong những kho tàng phong phú nhất vùng Đông Nam Á, tiếp đến là kho tàng truyện cười, thơ ca, hò vè, hát ví, trường ca, w… Các kho tàng này có một sức sống dai dẳng tồn tại cho đến ngày nay và không ngừng được bổ sung cho phong phú thêm.
Những truyện dân gian có khi mang tính truyền thuyết lịch sử như: truyện Âu Cơ – Lạc Long Quân, Sơn tình – Thuỳ tinh Mị Châu – Trọng Thuỷ, w.Nnhưng cũng có truyện mang ý nghĩa nhân văn, nêu cao đạo đức dân tộc như truyện Thạch Sanh, Mai An Tiêm, Lưu Bình – Dương Lễ, Sự tích Trầu cau, Cây khế, w. Truyện dân gian Việt Nam thường có hậu, có nghía, có tình, cái thiện bao giờ cũng tháng cái ác. Cũng qua thể loại văn học dân gian này, nhân dân lao động đả kích vào những thói hư tật xấu của những chuyện khoác loác, chủ quan, hà tiện, tự phụ, … như truyện: Con rắn vuông, Anh hà tiện đắm dò, Thầy bói xem voi,…
Sự phong phú của văn học truyền miệng Việt Nam Kho tàng truyện cười trong văn hóa dân gian người Việt cũng hết sức phong phú. Tiếng cười đã mang lại tinh thần sảng khoái trong những lúc lao động mệt nhọc, tiếng cười làm vơi đi những lo toan vất vả đời thường. Rồi đến các câu đố vui vừa giải trí vừa thể hiện trí thông minh, rí rỏm của người Việt.
Bên cạnh nền văn học dân gian của người Việt Nam còn có dòng văn học dân gian của các dân tộc anh em sống trên dải đất Việt Nam.
Đến vùng Tây Bắc, Việt Bắc, bạn sẽ được nghe kể những truyện cổ tích của các dân tộc Thái, Tày, Nùng… Truyện kể về sự hình thành trời đất, truyện quả bầu sinh ra các tộc người, truyện kể về nạn hồng thuỷ… thần thoại có, dã sử có.
Đến với đồng bào Mường, bạn được nghe kể về “Đẻ đất, đẻ nước” một truyền thuyết lịch sử được kể bằng thơ, mô tả trời đất ở thời kì hỗn mang “Đất còn pạc lạc nương còn pời lời, trời còn puổng luồng” rồi mưa to “nước vượt khỏi bẩy đồi”,”nước dăng lên chín đồi” rồi sinh ra một cây si lớn, sinh cành lá, tạo ra bản Mường, vv. đây chính là một pho sử giàu tính huyền thoại của người Mường phản ánh quá trình đấu tranh với thiên nhiên để lập làng, dựng bản.
Đến với vùng đất Tây Nguyên, bạn sẽ được nghe kể về những bản Trường ca Đam San, Đam Di, Sinh Nhã, w. Đây là loại hình văn học dân gian được truyền lại bằng lối kể chuyện, Trường ca Đam San kể về một tù trưởng đẹp trai, anh hùng đầy khát vọng tự do đã chinh phục các tù trưởng khác xây dựng nên buôn làng và trở thành một tù trưởng hùng mạnh nhất. Câu chuyện này thường được già làng kể cho mọi người nghe trong ánh lửa bập bùng của đêm hội nhà rông.
Tin cùng chuyên mục: